Gravür sanatı tek bir çizgiye dokunmanıza rağmen bu çizginin zamana karşı koyarak koşturduğu ve çağlar boyunca yerini koruduğu bir sanatı ifade ediyor. Oyularak ya da kazılarak oluşturulan bir yüzden başka bir yüzeye aktarılan bir eserin oluşmasını sağlıyor. Yalnızca görüntü oluşturmayan bu sanat adeta geçmişin izlerini bu günlere taşımak konusunda da yardımcı oluyor.
El emeğiyle ya da farklı aletlerle ortaya koyulan her bir oyma farklı bir hikayenin parçası oluyor. Tam da bu yönüyle gravür sanatı yalnızca görsel bir sanat olmaktan ziyade bir düşünce şekli olmaya da başlıyor. Sanatın farklı ifade biçimleri içerisinde de gösterilen gravür, hem tarihi hem de kültürel bir değer oluyor. İşte bu sanat hakkındaki tüm detaylar..
Bu Yazımızda Neler Var :
1- Gravür Sanatı Nedir?
Taş, tahta ya da metal gibi sert zeminlere çizgilerle ve kazımalarla iz bırakılmasına ve daha sonra bu izin özel bir mürekkep yardımı ile kağıda aktarılmasına gravür sanatı denilmektedir. Bu tekniğin yanı sıra gravür de bir düşünce bir ruh halini ya da bir dönemin izi aktarılmaktadır.
Bu sanat dalında her çizgi her bir oyma sanatçının duygu dünyasından bir iz olarak kabul edilmektedir. Bu anlar dışarıdan ilk defa bakan biri için yalnızca siyah beyaz renkler olarak görülse de sanatı okumayı bilenler için bambaşka anlamlar ifade etmektedir. Sade gibi duran görüntünün arkasında dikkatle işlenmiş detaylar ve sabırla örülmüş bir emek bulunmaktadır.
2- Gravür Sanatı ve Tarihçesi
Gravür sanatı tarihi insanın gelecek nesillere bir şeyler bırakma isteğinin ilk oluştuğu anlara kadar dayanmaktadır. Fakat yine de sanatın ilk olarak metal yüzeylere oyma ve çizgiler yapılması ile başladığı bilinmektedir.
Daha sonra 15. yüzyılda özellikle Almanya ve İtalya bu sanat konusunda yükselişe geçen devletler arasındadır. Bu ülkelerde yapılan gravürler sadece dini sahneleri değil, gündelik yaşamı, toplumsal olayları ve hatta dönemin ruhunu da kayıt altına almaktadır.
Kısacası o dönem gravür adeta görsel hikaye kitapları görevi görmekteydi. Okur yazarlığın oldukça düşük olduğu bu dönemlerde gravür herkes için bilgi verici nitelikleri ile bilinmekteydi.
Yalnızca Batı’ya özgü olmayan gravür Osmanlı ve Japonya gibi devletlerde de farklı tekniklerle icra edilmekteydi. Doğuda yer alan devletlerde bu sanat ince oyma teknikleriyle görülürken Batı’da baskı tekniği ile insanların karşısına çıkmaktaydı.
Yine de Gravür sanatı için her iki coğrafyada da ortak özellik olarak bulunduğu bölgenin kültürel ve toplumsal izlerini taşıması, coğrafyalar ve milletler hakkında bilgi vermesi gösterilmektedir. Bu sanat zamanla bir anlatım aracı olmanın ötesine geçerek koleksiyonların, akademik çalışmaların ve sanat galerilerinin başrol oyuncularından biri haline gelmektedir.
3- Gravür Sanatı İçerisinde Kullanılan Teknikler
Daha önce bahsedildiği üzere bu sanatta kullanılan her çizginin her tekniğin bir anlamı bulunmaktadır. Sanatçı her tekniği kendi anlatım biçimi ile yoğurarak kimi zaman sert çizgilere kimi zaman da yumuşak geçişlere yer vermektedir.
Tüm bunların yanı sıra malzemenin türü kullanılan araçlar ve uygulama biçimi, ortaya çıkan görselin karakterini doğrudan etkilemektedir. Bu yüzden gravür sanatı teknikleri, sadece bir üretim biçimi değil, aynı zamanda bir ifade tercihini de oluşturmaktadır.
Sanatçının metal yüzeyi tercih etmesi ince detaylar oluşturmasına olanak taşımaktadır. Daha yalın ve doğrudan bir anlatım oluşturmak isteyenler için doğanın tahta yüzeylerine yönelmektedir. Bu tekniklerin her biri farklı özellikler göstermektedir. Kimisi hızlı sonuç verirken kimisi ise zaman ve sabır gerektirmektedir. Aşağıdaki tabloda bu teknikler hakkında kısa bilgiler yer almaktadır.
| Gravür Sanatı Teknikleri | |
| Bakır Gravür | Bakır levhalar üzerine yapılan bu teknikte metal kalemlerle yüzey kazınarak detaylı ve ince çizgiler elde edilmektedir. |
| Ağaç Baskı | Ahşap yüzeylere tahta blokların oyulması ile yapılmaktadır. Görseller oldukça net ve keskindir. |
| Asit Yöntemi | Burada metal yüzey önce çizilir ve şekil ortaya çıkarılır. Daha sonra yüzey üstüne asit dökülür ve yüzeyin oyulması sağlanır. |
| Mezzotint | Sanatçının metal levhanın yüzeyini özel aletler kullanarak defalarca çizmesi ve pürüzletmesi tekniğidir. Daha sonra yumuşak geçişli tonlar oluşturulur. |
1- Bakır Gravür Sanatı
Yukarıdaki başlıkta yer alan tabloda da anlatıldığı üzere bakır gravür sanatı bakır levhalar üzerine yapılmaktadır. Metal kalemlerin kullanıldığı bu tekniklerde oldukça ince işçilik gerekmektedir. Bu işçiliğim sonucu olarak zarif sonuçlar ortaya çıkmaktadır.
Bu çizimler doğrudan metalin içine oyularak oluşturulmaktadır. Daha sonra mürekkep bu oyuklara sürülür ve fazlası silinerek yalnızca kazınan kısımlarda kalması sağlanmaktadır. Kağıda yapılan baskı sonucunda detayları son derece net ve etkileyici bir görsel elde edilmektedir. Kullanım alanlarfı ise şu şekildedir;
- Portre
- Figür
- Tarihi Sahneler
2- Ağaç Baskı
Doğal ve sade gravür sanatı modellerini ortaya çıkaran bu teknikte sanatçı tahta bir blok üzerinde tasarımı ters şekilde çizdikten sonra tasarımı oymaktadır. Oyulmamış dokunulmamış yüzeyler mürekkeple kaplanmaktadır. Ardından bu şekil kağıda aktarılmaktadır.
Elde edilen görüntü keskin hatlara sahip olması ile oldukça dikkat çekicidir. Özellikle grafik etkiler oluşturmak isteyen sanatçılar bu tekniği kullanmaktadır. Ağacın ulaşılabilirliğinden kaynaklı tarih boyunca da çeşitli alanlarda bu teknik kullanılmıştır.
3- Asit Yöntemi
Kimyasal tepkimenin sanatla buluştuğu şekline gravür sanatı içerisinde asit yöntemi denilmektedir. Öncelikli olarak sanatçı metal yüzeyi özel bir vernik türü ile kaplamaktadır. Daha sonra bu verniğin üzerini iğne ile işleyerek çizim yapmaktadır.
Çizilerek inceltilen yerler asit ile aşındırmaya uygun hale getirilmektedir. Bu da metal levhanın asit içerisine girdiğinde çizilen yerlerin oyulması ile sonuçlanmaktadır. Hem detaylı hem de yumuşak geçişleri bulunan çizimler için oldukça uygun bir tekniktir.
4- Mezzotint
Daha önce de bahsedildiği üzere bu teknikte sanatçı öncelikle metal yüzeyi pürüzlendirmektedir. Pürüzlendirme işlemi özel bir aletle levhanın defalarca çizilmesini ifade etmektedir. Bu işlem, yüzeyi tamamen küçük pürüzlerle kaplar ve levha bu halde siyah baskı vermeye hazır bir durumdadır.
Sanatçı pürüzlendirdiği yüzeyi ince ince düzleştirerek aydınlık alanlar oluşturmaktadır. Kısacası gravür sanatı içerisinde mezzotint tekniği oldukça ilginçtir ve siyah beyaz arasındaki tüm renkleri içerisinde barındırmaktadır.
4- Gravür Sanatı Kullanım Alanları
Yalnızca sanat galerilerinde görmeyeceğiniz gravür sanatı bugünlerde farklı alanlarda da karşınıza çıkabilmektedir. Bağımsız bir eser olarak sıklıkla kullanılan gravür aynı zamanda matbaacılıkta, güvenlikli para basımında ve değerli belgelerde de tercih edilmektedir.
Geçmiş yıllarda harita çizimlerinde ve de bilimsel çizimlerde de bu teknikler kullanılmıştır. Bugünlerde de özellikle iç mimaride dekoratif tasarım unsurlarını süslemek maksadı ile kullanılmaktadır. Bunun sebebi gravürün enerji taşıdığına inanılmasıdır.
5- Tanınmış Türk Gravür Sanatçıları
Türkiye Cumhuriyeti’nin daha ilk yıllarından itibaren gravür sanatı ilgi duyulan sanat dallarından biri haline gelmişti. Bu sebeple de öne çıkan pek çok değerli ismi bünyesinde barındırıyordu. Bunlardan ilki Cumhuriyet Dönemi’nin ilk Türk gravür sanatçısı olan Aliye Berger’dir.
Tıpkı diğer sanatçıların yaptığı gibi Aliye Berger’de gravürü yalnızca bir sanat olarak değil duygusal bir anlatım dili olarak benimsemiştir. Aliye Berger gibi öne çıkan diğer isimler ise şu şekildedir;
- Fethi Karakaş
- Mürşide İçmeli
- Cemal Akyıldız
- Faik Kırımlı
Sık Sorulan Sorular
Gravür sanatı gibi yapımı oldukça büyük ustalık ve emek isteyen, sanatçının duygu dünyasını ve dönemin izlerini taşıyan sanatlar söz konusu olduğunda sorulacak soru sayısı da artmaktadır. Bunlardan en sık sorulanları ise şu şekildedir;
1- İlk Türk Gravür Sanatçısı Kimdir?
Cumhuriyet Dönemi’nin ilk Türk gravür sanatçısı Aliye Berger’dir. 1903 doğumlu olan Aliye Berger adını ilk kez Yapı Kredi Bankası’nın yapmış olduğu yarışmada duyurmuştur. Berger eserlerinde dönemin ruhunu ve kendi dünyasını yansıtması ile hafızlara kazınmıştır.
2- Gravür Nasıl Yapılır?
Gravür sanatı sert bir zemin üzerine oyma işlemlerinin yapılması daha sonra bu görselin kağıda aktarılması ile yapılmaktadır. Yüzey ahşap, metal ya da taş olabilmektedir. Oyulmayan kısımların mürekkeple kaplanması ve temizlenmesi kağıda şeklin düzgün şekilde aktarılmasını sağlamaktadır.
3- Resimde Gravür Sanatı Nedir ve Nasıl Kullanılır?
Resim sanatında gravür yüzeye oyularak oluşturulan çizimlerin baskı yoluyla çoğaltılmasıdır. Sanatçılar bu tekniği detaylı ve etkileyici kompozisyonlar üretmek için kullanmaktadır. Gravür resimde hem bağımsız eser hem de çoğaltılabilir sanat formu olarak değerlendirilmektedir.
4- Gravür Sanatının Kökeni Nedir?
Gravür sanatı insanların gelecek nesillere bir şeyler aktarmak istemesi duygusuna kadar dayanmaktadır. Fakat 15. Yüzyılda özellikle batıda oldukça ilgi gören bir sanat dalı haline gelmiştir. Almanya ve Fransa’da gravür sanatçıları genellikle baskı yöntemi ile eserlerini ortaya koymaktadır. Daha sonra Osmanlı’ya da ulaşan Gravür sanatı halk tarafından benimsenmiştir.
